O istorijskom arhivu “Toplice”

Prvi put se Istorijski arhiv pominje i to kao Arhivsko središte od 1948. do 1951. godine Naredbom o privremenom osiguranju arhiva, Ministarstva prosvete NR Srbije; Arhivski centar Prokuplje – Odlukom o osnivanju Istorijskog arhiva sreza Niš iz 1960. godine, 1967. menja naziv u Arhivsko odelenje; od 1989. do 2006. godine Arhivsko odelenje u SO Prokuplje sa poslovima poverenim za pet opština topličkog okruga Prokuplje, Kuršumlija, Blace, Žitorađa i Merošina *[Opština Merošina 1992 godine izlazi iz Topličkog okruga i pripaja se Gradu Nišu].

Arhiv obavlja delatnost zaštite kulturnih dobara u sklopu arhivske mreže Srbije.

Istorijski arhiv „Toplice“ Prokuplje u formalno pravnom obliku kakav je danas, osnovan je 2006. godine Odlukom Skupštine opštine Prokuplje br. 06 – 14 / 06 – 02 od 07. 04. 2006; Arhiv je deo arhivske mreže Srbije, a teritorijalna nadležnost arhiva su opštine Prokuplje, Kuršumlija, Blace i Žitorađa.

Do 2006. godine Arhiv u Prokuplju je koristio ukupni prostor od oko 120 m2. Od toga su bile kancelarije u prizemlju zgrade u površini oko 30 m2 i dva ,,depoa“ u suterenu, odnosno podrumu u površini oko 90 m2. Krajem septembra 2006. godine Arhiv je preseljen u prostorije koje se nalaze u zgradi skladišta sanitetske opreme Republičke direkcije za robne rezerve, u dvorištu Prokupačke bolnice, u ulici Pasjačkoj broj 2. Finansijskim sredstvima koje je uložilo Ministarstvo kulture RS deo zgrade skladišta adaptiran je u kancelarije (80m2), koje su opremljene novim kancelarijskim nameštajem i kompjuterskom opremom sa pratećim uređajima. Tokom 2007. i 2008. godine, takođe, zahvaljujući Ministarstvu kulture depoi za čuvanje arhivske građe su opremljeni propisanom opremom – metalnim policama. Arhivska građa iz vlažnih suturenskih depoa preseljena je u nove prostorije u kojima je predhodno izvršena dezinfekcija od strane ovlašćenog zavoda, izvršeno je temeljno fizičko čišćenje prostorija.

Arhiv je preseljen na osnovu Ugovora između Opštine Prokuplje i Republičke direkcije za robne rezerve 2005. godine za period od 01.10.2005. do 01.10.2010. godine.

Tokom 2011 godine Ariv dobija zgradu u kojoj se sada nalazi na trajno korišćenje od Ministarstva kulture a odlukom vlade Srbije.

Istorijski arhiv „Toplice“ Prokuplje obavlja poslove u okviru službi i to:

  • Služba zaštite arhivske građe i registraturskog materijala van Arhiva;
  • Služba depoa;
  • Služba sređivanja i obrade arhivske građe i zbirki;
  • Služba za opšte poslove.

Najvažniji fondovi prilikom osnivanja bili su Okružni narodni odbor, Narodni odbor opštine Prokuplje, Narodno pozorište Prokuplje, Sreski sud Prokuplje.

Među arhivskom građom od izuzetnog značaja su: fond Okružnog narodnog odbora Prokuplje 1944-1947; fondovi pravosuđa: Sreski narodni sud sreza Dobričkog 1945-1947; Sreski narodni sud Kuršumlija 1945-1955; Sreski narodni sud Prokuplje 1945-1959; Sreski sud jastrebačkog Blace 1945-1947; OZNA-Vojni sud Prokuplje 1944-1946; zbirke matičnih knjiga iz Hrama Sv. Nikole u Kuršumliji koje datiraju od 1889; knjige crkve u Blacu, koja je posvećena Sv. Bogorodici Uspenije najstarije iz 1891; knjige Hrama Sv. Ilije u Draguši iz 1891; knjige Hrama Sv. Prokopija u Prokuplju iz 1894 godine; zbirka VARIA u kojoj se između ostalog nalazi deo prepiske kuršumlijske ćelije KPJ iz perioda 1920. – 1921. godine.

Od velikog značaja je arhivska građa: fondovi narodnih odbora srezova Dobričkog, Jastrebačkog, Kosaničkog i Prokupačkog kao i fondovi topličkih opština; fond Učiteljsko domaćičke škole Prokuplje 1921-1963; Ženska zanatska škola Prokuplje 1909-1948; Narodno pozorište Prokuplje 1945-1957. Za proučavanje privredne istorije ovog kraja od velikog značaja su: Toplička zadruga – Prokuplje 1897-1948; Okružni odbor zanatskih udruženja za srezove: Prokupački, Dobrički, Kosanički, Labski i Vučitrnski – Prokuplje 1939-1947; Udruženje zanatlija za srezove: Prokupački i Dobrički Prokuplje 1922-1950; Zanatski esnaf za varoš Prokuplje i okrug Toplički – Prokuplje 1924-1931; Sreska zanatska komora – Prokuplje 1946-1960; Sreska zanatska komora – Kuršumlija 1950-1956; Trgovinska komora sreza Prokuplje – Prokuplje 1945-1960; Rudnik mrkog uglja „Jankova Klisura“ Čučale – Blace 1952-1963; fondovi društveno-političkih organizacija sreskih i opštinskih komiteta, Saveza komunista i SSRN sa ovog područja; … Najveći deo čini građa koja je nastala posle 1944. godine, a manji deo građa iz perioda od 1889. do 1944. godine. Među značajnim dokumentima su i Ukaz kralja Aleksandra o proglašenju Kuršumlijske banje za opšte korisnu i lekovitu mineralnu vodu, izdat 1929. godine; spisak palih žrtava u Prvom svetskom ratu i Topličkom ustanku; prve službene novine u poslertnoj Toplici „Narodni glas“ koje je izdavao Gradski odbor Narodnog fronta od 1947-1948 godine, zbirka projekata, zbirka pečata, zbirka fotografija i zbirka plakata.

  • Istorijski arhiv „Toplice“
    Pasjačka br. 2, Prokuplje
  • telefon: 027/329-546
    faks: 027/329-646
    e-mail: arhiv@prokuplje.org.rs
  • web: https://arhivtoplice.org.rs/