Na okruglom stolu „Književnost južne Srbije nekad i sad“, koji je održan u okviru manifestacije „Drainčevi susreti pesnika“ u Narodnoj biblioteci „Rade Drainac“, govorili su dr Goran Maksimović, dr Mirjana Bojanić Ćirković, muzejski savetnik Jovan Mladenović i predstavnici Kulturno informacionog centra „SPONA“ iz Severne Makedonije Teodora Cvetković i Miloš Stojković.

Ukazujući na istorijsku i savremenu perspektivu književnog života na prostoru južne Srbije, dr Goran Maksimović je rekao, da je iz istorijske perspektive pojam „južne Srbije“ veoma složen i da obuhvata, ne samo ovu današnju južnu Srbiju, koja se nalazi u sastavu Republike Srbije, već i prostore današnje Severne Makedonije i prostor, koji seže sve do Soluna i egejske obale, ali i  književna dela i stvaranja, gde je praktično rođena srpska književnost.

-Prvi i najvažniji sačuvani pisani dokumenti, prvi tragovi srpske književnosti su nastali na prostoru te makedonske, egejske oblasti. Ono što nas svakako interesuje jeste, koji su to najznačajniji pisci, koji reprezentuju prostor južne Jrbije u tom najširem značenju i pojmu i svako je od nas dao određeni pogled na te pisce. Ideja ovakvih književnih susreta jeste da se ukaže, da na prostoru južne Srbije, imamo pisce koji su rođeni na tom prostoru, koji su tu živeli i stvarali i tematizovali prostor južne Srbije i život ljudi na njemu. Takođe imamo i one koji su došli sa strane i živeli na tom prostoru i onda su takođe tematizovali prostor i život ljudi južne Srbije, ali i one koji su rođeni na prostoru južne Srbije i otišli u druge krajeve, ali su pisali i stvarali sa tom idejom i temom svoga zavičaja, rekao je, govoreći na temu „Književnost južne Srbije nekad i sad“, dr Goran Maksimović.

On je naveo da je na primer Branisalv Nušić jedan od pisaca koji vodi poreklo sa prostora južne Srbije i da je jedan značajan deo svoga dela, posvetio tim prostorima, kroz putopise, kroz književnost i čitav niz drugih dela.

-Stevan Sremac je došao na prostore južne Srbije, odnosno u Niš i napisao je jednu od najboljih proza posvećenih životu južne Srbije. Bora Stanković  je rođen u Vranju i  autentično je prikazao život Vranja i južne Srbije, kao neko ko je rođen na tom prostoru i tom dijalektu. Branko Miljković je jedan od tih pesnika XX veka, koji je takođe rođen na prostorima južne Srbije i koji je čitav taj prostor preneo u neoromantičarsku, odnosno metafizičku pesničku dimenziju. Anđelko Krstić rođen u okolini Ohrida, ali je takođe pisac, koji je predstavio  južnu Srbiju u onom najreprezentativnijem pogledu. Prema tome prostor južne Srbije je, kao jedan od regiona, na kojima kroz istoriju živi srpski narod, po svim književnim i stvaralačkim delima, ravnopravan sa ostalim srpskim prostorima i predstavlja temelj srpske duhovnosti, književnosti, kulture, u ovih deset vekova postojanja, istakao je dr Maksimović.

Pozivajući se na istraživanja Jovana Cvijića, Mirjana Bojanić Ćirković je pojasnila da se navedeni geografski i društveno-kulturni prostor prostirao na jugu i jugoistoku do Skoplja, zahvatajući oblasti od Kratova preko Ovčeg Polja, pa preko Vardara.

-Kao književno istrorijski pojam, književnost Stare Srbije obuhvata dela pisaca, koji su stvarali, vođeni misijom afirmacije i očuvanja svoje kulture, jezika i istorije u tom multinacionalnom i multikonfesionalnom prostoru, rekla je Bojanić Ćirković.

Ona je je govorila i o susretima trojice pisaca prostora Stare Srbije, Grigorija Božovića i Rada Drainca u Skoplju, opisanom u Drainčevim putopisima o južnoj Srbiji, i Božovića sa Anđelkom Krstićem, ispripovedanom u tekstu „Kod Čokalijskoga bardaˮ, sa ciljem ilustrovanja uzajamnog poštovanja ovih velikih pisaca i isticanja njihove ujedinjenosti, u određenim društvenim i književnim pogledima.

Ona je najviše pažnje posvetila delu Anđelka Krstića, „učitelja iz Drimkolaˮ, koji je za sobom ostavio značajna svedočanstva o duhovnom i kulturnom prostoru Stare Srbije, naročito oblasti današnje Severne Makedonije, ali i zabeležio važne istorijske činjenice u svom memoarsko-autobiografskom delu „Naši preciˮ, štampanom tek 2000. godine pod nazivom „Sećanjaˮ.

Pored kratkog uvoda u život i rad ovog pisca (rođen je 1871. godine u Labuništu kod Struge, ostavio je vredna književna dela – roman „Trajanˮ, pripovetke „Pečalbarova ženaˮ, „Večito dužniˮ, „Otmicaˮ i dr.), Bojanić Ćirković je ukazala na borbu Anđelka Krstića za otvaranje srpskih škola u Drimkolu, koja je za posledicu imala zatvaranje pisca u bitoljsku tamnicu, ali i na pečalbarstvo kao način života tamošnjeg življa. Pažnju je posvetila i problemu cenzurisanja romana „Trajanˮ, istakavši da su priređivači ovog romana, nakon Krstićeve smrti, izbacivali „nepodobneˮ delove teksta u vezi sa jezičkim, kulturnim i društvenim stavovima pripovedača dela (i šire, samog pisca).

Na ovom okruglom stolu, čija je tema bila „Književnost južne Srbije nekad i sad“, ukazano je i na doprinos proučavanju književnosti Stare i južne Srbije putem dva naučna projekta – „Novija književnost Stare i Južne Srbije do Drugog svetskog rataˮ, i „Književna prošlost i sadašnjost na prostoru jugoistočne Srbijeˮ (pri Ogranku SANU u Nišu).

Drugi navedeni projekat je i dalje aktuelan, a njegov rukovodilac je prof. dr Goran Maksimović sa Departmana za srbistiku Filozofskog fakulteta u Nišu.