Narodni muzej Toplice je povodom 106 godina od Topličkog ustanka priredio predavanje sa multimedijalnom prezentacijom na temu “Toplički ustanak 1917. godine – uzroci i posledice”, a o njoj su govorili predavači istoričari iz ove ustanove, muzejski savetnik Darko Žarić i kustos Maja Dimić.

Pored brojnih pripadnika Vojske Srbije, predavanju su prisustvovali i Prokupčani, koje zanima ovaj deo srpske istorije.

Predavači su na samom početku svojih izlaganja istakli važnost primarnih izvora u koji spadaju biografije i dnevnici. Kao jedan takav naveli su i dnevnik Koste Vojinovića, koji su uzeli bugarski vojnici, pa se za njegovo postojanje saznalo tek 50-tih godina, zahvaljujući advokatu Milivoju Peroviću, koji je 1959. godine objavio knjigu „Toplički ustanak“. Tu je i zbirka dokumenata iz bugraskog Arhiva u Trnovu i Sofiji, kao i brojna izdanja istoričara, među kojima su značajnija prof. Božice Mladenović.

-Ono što je mnogima poznato, a mnogima i nije, prvu knjigu o Topličkom ustanku štampao je akademik Aleksandar Deroko. U našem Muzeju postoje knjige na francuskom jeziku o Topličkom ustanku i zločinima koji su izvršeni na teritoriji Toplice. Dosad nije prevedena, pa ćemo se potruditi da to u nekom narednom periodu i uradimo, jer i ona svakako predstavlja izvor, koji će verovatno biti od pomoći onima koji se bave istraživanjem i beleženjem istorijskih činjenica iz perioda Topličkog ustanka, istakao je ovom prilikom muzejski savetnik, istoričar Darko Žarić.

Istoričar kustos Maja Dimić je ovom prilikom rekla da je Toplički ustanak simbol srpskog junaštva.

-Bio je to jedini ustanak na teritoriji koju su okupirale Centralne sile u Prvom svetskom ratu. Trajao je od 26. februara do 25. marta 1917. godine. Bugarska je želela da izvrši potpunu denacionalizaciju okupirane oblasti, zato su pristupali surovoj bugarizaciji srpskog stanovništva koje je tu živelo. Povod za izbijanje ustanka bila je objava regrutacije srpskog stanovništva od 18 do 40 godina za bugarsku vojsku, koja je predviđena za Toplički okrug od 20. do 27. februara 1917. godine, istakla je istoričar Dimić.

Ona je podsetila da su na čelu ustanka bile sledeće vojvode, Kosta Vojinović-Kosovac, Kosta Milovanović-Pećanac, Milinko i Toško Vlahović, Jovan Radović i Pop Dimitrije Dimitrijević-Mita Komita.

-Odluka o podizanju ustanka doneta je na zboru u Obiliću 21. i 22. februara 1917. godine. U Mačkovcu kod Kuršumlije 26. februara počele su borbe koje će kasnije prerasti u ustanak. Kuršumlija je oslobođena 28. februara, Lebane 1. marta, Prokuplje 3. marta, a Blace 5. marta 1917. godine. Ustanak u Toplici, Jablanici i Kosanici u krvi je ugušen. U Vranjskom, Niškom i Topličkom okrugu je ubijeno ukupno 8.767 ljudi, spaljeno je 8.855 kuća i 34.684 ostalih zgrada. Od toga je u Topličkom okrugu ubijeno 3.907 ljudi, spaljeno 4.986 kuća i 16.333 ostalih zgrada. Samo u prokupačkom srezu, koji je obuhvatao današnji grad Prokuplje i opštinu Blace, bilo je ubijeno 1.674 osoba. Ljudi su ubijani i mučeni na najsvirepije načine, vešanjem, klanjem, odsecanjem delova tela, kuvanjem, spaljivanjem i zakopavanjem živih u zemlju. Silovano je preko 1.000 žena, devojaka i devojčica. Sve ovo nam pokazuje da je okupator na prostoru zahvaćenom ustankom sprovodio zločinačku politiku sa ciljem da ukloni svaki trag srpstva sa ovih prostora, zaključila je kustos istoričar u Narodnom muzeju Toplice Maja Dimić.