U sklopu obeležavanja 110. godina od mobilizacije „Gvozdenog puka“, u Narodnom muzeju Toplice promovisana je knjiga „Ratni put Drugog pešadijskog puka „Knjaz Mihailo“ – Gvozdenog puka, autora Darka Žarića, istoričara višeg kustosa muzeja u Prokuplju.

Knjiga je predstavljena u prisustvu zamenika gradonačelnika Prokuplja Miroslava Antovića, predsednika Skupštine Grada Dejana Lazića, članova Gradskog veća i gostiju iz Bogotića koji prisustvuju obeležavanju 110. godina od mobilizacije „Gvozdenog puka“, kao i brojnih građana zainteresovanih za najslavniji deo topličke u srpske istorije oličen kroz put ratničkom slavom ovenčanih junaka „Gvozdenog puka“.

O knjizi su govorili autor i recenzent izdanja profesor dr Saša Marković sa Univerziteta u Novom Sadu.

Kako je na početku rečeno,  radi se o jednom sveobuhvatnom istorijskom štivu u kome su do tančina istaknuti svi najvažniji događaji, bitke i zanimljivosti vezane za pripadnike „Gvozdenog puka“,  učesnike u svim najvećim bitkama tokom Balkanskih ratova i Prvog svetskog rata.

„Ova knjiga predstavlja dragoceno svedočanstvo o odgovornosti srpskog naroda u periodu najtežih istorijskih iskušenja kakva sa sobom donose ratne okolnosti, pod pretnjom okupacijom, represijom i uništenjem identiteta celog naroda”, kazao je recezent knjige profesor dr Saša Marković.

On je  podvukao da se radi o metodološki organizovanom, hronološki interpretiranom rukopisu koji ilustruje ratnu realnost koja je zahtevala posvećenost ratnih aktera do granice izdržljivosti.

Takođe je naglasio da je „Gvozdeni puk” u pravom smislu bio predstavnik srpske savremene istorije obeležene njegovim teškim i požrtvovanim putem u borbi za slobodu države, naroda, nacionalnog i intelektualnog identiteta i svih civilizacijskih vrednosti srpskog naroda koje su tada bile ugrožene „šizofrenom agresijom i hegemonističkim interesima okupatora Austrougarske i Turske imperije, megalomanijom tadašnje Bugarske, kao  i osvetoljubivošću  i ostrašćenosti albanskog nacionalnog pokreta“.

„Ovde se radi o „nevoljnim ratnicima i odlučnim patriotama“ koji su bili svesni svoje uloge. Oni su  uprkos ljudskoj bojažljivosti za sopstveni život ostali dosledni i odlučni u borbi za očuvanje svog naroda i njegovog identiteta, a u takvim uslovima i nastaju heroji kakvih je bilo mnogo u redovima „Gvozdenog puka“ , rekao je profesor Marković.

On je istakao da rukopis Darka Žarića obiluje detaljnim svedočanstvima koja nisu izbegla ni jednu okolnost, utemeljena na istorijskim izvorima i postojećoj, skromnoj  literaturi, koji predstavlja odlučan i dragocen iskorak u očuvanju kulture sećanja srpskog naroda.

-Uporište ove knjige nije ideološka ambicija već istorijografski narativ koji će kroz ovu knjigu biti trajno prisutan, zaključio je profesor Saša Marković.

Knjiga ratni put Drugog pešadijskog puka „Knjaz Mihailo“ govori o istorijskim bitkama iz balkanskih i Prvog svetskog rata i činjenicama vezanim za topličke junake.

Tako se u njoj kaže, da je na početku oslobodilačkog rata od Otomanske imperije 1912. godine Kraljevina Srbija mobilisala 100 pešadijskih, konjičkih i artiljerijskih pukova, a da je samo jedan od njih Drugi pešadijski puk „Knjaz Mihajlo“, zbog junaštva i nepobedivosti dobio ime gvozdeni i postao  najslavniji i najodlikovaniji puk Srpske vojske ikada.

„Gvozdeni“ koji su to ime dobili od saboraca iz drugih pukova Srpske vojske su krenuli iz svojih rodnih sela iz Toplice da oslobode srednjevekovnog turskog ropstva srpsko Kosovo i Metohiju i delove Makedonije, da bi zatim slomili Austrougarski i bugarski hegemonizam i tako srušili dva carstva otomansko i austrougarsko, kaže se u knjizi Darka Žarića.

Između ostalog, ova istorijska knjiga govori o učešću Gvozdenog puka u Kumanovskoj bitci, bitci za Prilep i Bitolj, u oslobođenju Kosova i Metohije i Makedonije 1912. godine tokom Prvog balkanskog rata. Zatim o učešću Topličana u Drugom balkanskom ratu 1913 . godine i  u Prvom svetskom ratu 1914.  u  bitkama na Ceru, Drini i Kolubari, pa o povlačenju preko Albanije, boravku na Krfu i učešću u oslobađanju Srbije i u proboju Solunskog fronta 1916 -1918. godine.

U knjizi su imenom i prezimenom navedeni najhrabriji vojnici i oficiri pripadnici Gvozdenog puka, kao i svi ratnici odlikovani najvišim vojnim odličjima.

„Pripadnici Drugog Gvozdenog puka bili su  najodlikovaniji pripadnici nekog srpskog puka ikada. Među njima je bilo 229 nosilaca najvećeg srpskog odlikovanja „Karađorđeve zvezde” a od tog broja 41 ratnik dva puta je odlikovan tim ordenom. Medaljom za hrabrost odlikovani su 982 vojnika i oficira, zlatnom 556 i srebrnom 426. U oslobodilačkim ratovima Srbije od 1912. – 1918. godine iz redova Drugog pešadijskog puka „Knjaz Mihailo“ – Gvozdenog puka poginula su 2.974 redova i podoficira i 84 oficira Srpske vojske, dragoceni su podaci koji se mogu pročitati u knjizi Ratni put Drugog pešadijskog puka „Knjaz Mihailo“ -Gvozdenog puka, autora istoričara Darka Žarića.